સવાલ : ફ્લેમિંગો અને બગલા જેવા અમુક પક્ષીઓ ઘણીવાર એક પગે કેમ ઉભા રહે છે ?

જવાબ : એક પગે ઊભતું પક્ષી બીજો પગ પણ ઉંચકી લે તો ગબડી પડે તે ખુલાસો જોક તરીકે સારો છે, પરંતુ વધુ મજા સાયન્ટિફિક જવાબમાં રહેલી છે. એક પગે સમાધિ લગાવવાનું ફ્લેમિંગો અર્થાત સુરખાબ, માછીમાર બગલા, ટીટોડી, તુટવારી વગેરે લાંબા પગવાળા પક્ષીઓ માટે ખાસ જરૂરી બન્યું છે. શિયાળુ હવામાન વખતે આવાં પંખીડાઓએ તેમના શરીરનો ખાસ્સો ગરમાટો લાંબા પગ દ્વારા ગુમાવવાનો થાય, કારણ કે હૂંફાળા લોહીનું વહન કરતી રક્તવાહિનીઓ પગની ત્વચા પાસે છે. ઉષ્માનું વધુ પડતું ઉત્સર્જન રોકવા માટે કેટ્લીક સ્પીસીસનાં પંખીડા તેમના પગમાં કાઉન્ટર કરન્ટ સિસ્ટમ ધરાવે છે. ધમનીઓ અને નસો પરસ્પર ગૂંથાયેલી હોય છે. ધડથી પગ તરફ આવતું ગરમ લોહી પગથી ધડ તરફ જતા ઠંડી હવામાં કો ઠંડા પાણીમાં ટૂંક સમય માટે કાર્યક્ષમ નીવડે, પણ લાંબા સમયે શારીરિક ઉષ્માનું નેટ બેલેન્સ ઘટ્યા વગર રહેતું નથી. સુરખાબ જેવાં પંખીડા એટલા માટે તેમનો ડાબો યા જમણો પગ સંકોરી હૂંફાળા પેટાળના ઇન્સ્યુલેટર પીંછા વચ્ચે ડાબી રાખે છે. પરિણામે તેમના પૂરતો હિટ લોસ થતો નથી.

ઉષ્મા સંચયના મુદ્દાને ઉલટ રીતે જોતાં પગ સંકોરવાની આદત શિયાળાની જેમ ઉનાળામાં પણ ઉપયોગી નાઈવાડે છે, લાંબા પગમાં ચોતરફી સપાટી પાસે આવેલી રક્તવાહિનીઓ તડકાને લીધે તપી નીકળે તો પક્ષીના શરીરનું ટેમ્પરેચર વધે, ,માટે પગ લંબાયેલો ન રાખવો સારો, આમ કરવામાં પક્ષીના હૃદય પરનો બોજો પણ હલાવો થાય છે. નીચે છેક પંજા સુધી ઉતારી જતાં લોહીને ફરી ઉપર તરફ ચડવાનો શ્રમ ઘટે છે.

એક પગે લાંબો સમય ઊભા રહેવાનો પોઝ માણસને થોડીવારમાં થકવી નાખે છે જ્યારે અમૂક પંખીડા માટે તે સહજ બાબત એટલા માટે છે કે તેમના પગના મિજાગરા આપણા ઢીંચણ જેવાં નથી. ફાયર બ્રિગેડની સીડી જેવા છે. સાંધામાં તે 'લૉક' થાય છે અને પગને સીધી તેમજ સળંગ લાકડીમાં ફેરવી નાખે છે. એક પગે ટટ્ટાર રહી માછલાંની આરાધના કરતો બગલો એટલે જ કલાકો સુશી થાકતો નથી.